Werkwoorden vervoegen

Werkwoordstam

De stam van een werkwoord hou je over wanneer je ‘-en’ weglaat aan het einde van het werkwoord. Als een werkwoord dubbele medeklinkers bevat moet je in veel gevallen één van deze medeklinkers ook weglaten.

Voorbeeld:

Werkwoord	Stam
werken	werk
worden	word

Bij bepaalde woorden is de enkelvoudige stam anders dan de meervoudige stam.

Voorbeeld:

Werkwoord	Enkelvoudige stam	Meervoudige stam
hakken	hak	hakk
dalen	daal	dal
grazen	graas	graz

Onvoltooid tegenwoordige tijd (OTT)

Voeg nooit een ‘d’ toe in de tegenwoordige tijd. Een werkwoordsvorm in de tegenwoordige tijd kan alleen op een 'd' eindigen als de stam van het werkwoord op een 'd' eindigt. Bijvoorbeeld het werkwoord ‘worden’: ”ik word”.

Voorbeeld:

Enkelvoud
ik[stam]	ik werk	ik word
jij[stam]+t	jij werkt	jij wordt
hij, u[stam]+t	hij, u werkt	hij, u wordt

Meervoud
wij[stam]+en	wij werken	wij worden
jullie[stam]+en	jullie werken	jullie worden
zij[stam]+en	zij werken	zij worden

Bij werkwoorden waarvan de stam op een ‘d’ eindigt, bijvoorbeeld bij ‘worden’, hoor je niet of de ‘t’ achtergevoegd moet worden. Vervang als je twijfelt het werkwoord door ‘werken’ dan kun je horen of er een ‘t’ achter moet komen:
”Jij werkt” eindigt met een ‘t’ dus “Jij wordt” eindigt ook met een ‘t’. “Ik werk” eindigt niet met een ‘t’ dus “Ik word” eindigt ook niet met een ‘t’.

Geïnverteerde zinnen Het onderwerp komt na het werkwoord. Bijvoorbeeld in vragen zoals “werk ik?”

Voorbeeld:

Enkelvoud
[stam]ik	werk ik
[stam]jij	werk jij
[stam]+thij, u	werkt hij, u

Meervoud
[stam]+enwij	werken wij
[stam]+enjullie	werken jullie
[stam]+enzij	werken zij

N.B. Ook hier geldt dat je het werkwoord kunt vervangen door ‘werken’ als je twijfelt of er een ‘t’ achter moet. Voorbeeld: ”Werkt u” eindigt met een ‘t’ dus eindigt “Wordt u” ook met een ‘t’. Bij “Werk jij” hoor je geen ‘t’ dus schrijf je “Word jij” ook zonder ‘t’.

Top

Voltooide tijd (VVT en VTT)

In de voltooide tijd geldt de ‘ex-kofschip-regel’. Die luidt: Als de stam eindigt op x, t, k, f, s, ch of p, volgt een ‘t’ achter de stam. Als de stam eindigt op een andere letter volgt een ‘d’. ‘t ex-kofschip’ is een ezelsbruggetje om deze letters te onthouden, maar het gaat dus alleen om de medeklinkers.
Let op: werkwoorden met een ‘v’ en ‘z’ zoals in ‘beleven’ en ‘vrezen’ krijgen geen ‘t’. Je schrijft de stam weliswaar als ‘beleef’ en ‘vrees’, maar voor de ‘ex-kofschip-regel’ gelden de ‘v’ en de ‘z’ uit het werkwoord en dus schrijf je “Ik heb beleefd” en “Ik heb gevreesd”.

Er is sprake van een voltooide tijd, als er een hulpwerkwoord in de zin aanwezig is. Voorbeelden van hulpwerkwoorden zijn hebben en worden. Werkwoorden in de voltooide tijd kun je ook herkennen aan het voorvoegsel ge- voor de stam van het werkwoord.
Let wel, werkwoorden die beginnen met het voorvoegsel be-, ge-, her-, er-, ont-, of ver- krijgen geen extra ge- voorvoegsel. Bijvoorbeeld herhalen > voltooid deelwoord is herhaald en dus niet geherhaald.

Top

Onvoltooid verleden tijd (OVT)

Er zijn sterke werkwoorden en zwakke werkwoorden. Sterke werkwoorden veranderen van klank bijvoorbeeld komen --> kwam. Zwakke werkwoorden krijgen een achtervoegsel bijvoorbeeld horen --> hoorde. Meestal hoor je in de onvoltooid verleden tijd hoe je het moet schrijven en wat een eventueel achtervoegsel moet zijn. Als je twijfelt over de achtervoegsels kun je weer ‘t ex-kofschip gebruiken. Als de laatste letter van de stam in ’t ex-kofschip voorkomt dan schrijf je ‘-te’ (enkelvoud) of ‘-ten’ (meervoud) achter de stam. Komt de letter niet voor in ’t ex-kofschip dan schrijf je ‘-de’ of ‘-den’ achter de stam. Let hierbij wel weer op de ‘v’ en ‘z’. Indien de stam al eindigt op een ‘d’ of een ‘t’ heeft schrijf je dus een dubbele ‘d’ of ‘t’!

Voorbeeld:

Enkelvoud
ik [stam]+ te / de	ik bloedde
jij [stam]+ te / de	jij bloedde
hij, u [stam]+ te / de	hij, u bloedde

Meervoud
wij [stam]+ ten / den	wij bloedden
jullie [stam]+ ten / den	jullie bloedden
zij [stam]+ ten / den	zij bloedden

Top

Bevelen

Bij bevelen gebruik je alleen de stam van het woord. Geen ‘t’ toevoegen dus. Voorbeeld: “Word rustig” en “Kijk uit”.

Als het om een meervoudsvorm gaat, of als “u” als een onderwerp bij het werkwoord staat, komt er wel een ‘t’ bij. Voorbeeld: "Komt allen!" (gebiedende wijs van "Allen komen.") en "Leest u maar." (gebiedende wijs van "U leest.")

Als het enkelvoudige “u” echter een wederkerend voornaamwoord is (een vorm van "zich"), komt er geen ‘t’ bij. Voorbeeld: "Wees u bewust." (gebiedende wijs van "U bent zich bewust.") en "Schaam u!" (gebiedende wijs van "U schaamt zich.")

Gij & Ge

Gij’ en ‘ge’ worden niet veel meer gebruikt. Indien je deze toch wilt gebruiken gelden de volgende regels: In de tegenwoordige tijd vervoeg je het werkwoord zoals bij “u”, dus stam + ‘t’. Bijvoorbeeld: “Gij wordt” en “Wordt gij?”

In de verleden tijd vervoeg je het werkwoord ook zoals bij “u”, maar schrijf je er nog een ‘t’ achter. En als je in de meervoudsvorm een lange ‘a’ hoort dan moet je een dubbele ‘a’ te schrijven, behalve als na de ‘a’ een ‘d’ of ‘t’ volgt.

Voorbeeld:

Werkwoord	Verleden tijd enkelvoud / meervoud	vervoeging bij Ge en Gij
spellen	u spelde / wij spelden	gij speldet / speldet gij
blijven	u bleef / wij bleven	gij bleeft / bleeft gij
stelen	u stal / wij stalen	gij staalt / staalt gij
komen	u kwam / wij kwamen	gij kwaamt / kwaamt gij
bidden	u bad / wij baden	gij badt / badt gij
vergeten	u vergat / wij vergaten	gij vergat / vergat gij

Omdat ‘Gij’ en ‘Ge’ tegenwoordig bijna niet meer gebruikt worden ziet de juiste vervoeging van de werkwoorden er vreemd uit. Het is dus beter om ‘Gij’ en ‘Ge’ te vermijden en ‘u’ of ‘jij’ te schrijven.

Top

Werkwoorden uit het Engels

Voor Engelse werkwoorden gelden dezelfde regels als voor Nederlandse werkwoorden, maar er zijn een aantal uitzonderingen:

Als de stam eindigt op een ‘e’ die niet uitgesproken wordt, zoals bij ‘save’ hangt de keuze van ‘d’ of ‘t’ af van de voorgaande letter, in het geval van ‘save’ de ‘v’.
Wanneer het woord eindigt op een dubbele medeklinker zoals ‘ volleyball’ dan mag je de stamvernederlandsen en een enkele medeklinker schrijven, behalve als dit de uitspraak beïnvloed zoals bij paintball’.
Als het woord in de laatste uitgesproken lettergreep een lange ‘o’ of een daaraan verwante klank heeft zoals ‘to promote’, vernederlandsen we de stam en schrijven we een dubbele ‘o’.

Voorbeeld:

Werkwoord	Tegenwoordige tijd enkelvoud / meervoud	Voltooid verleden tijd
to save	u savet / wij saven	u hebt gesaved
to delete	u deletet / wij deleten	u hebt gedeletet
to fax	u faxt / wij faxen	u hebt gefaxt
volleyball	u volleybalt / wij volleyballen	u hebt gevolleybald
paintball	u paintballt / wij paintballen	u hebt gepaintballd
to promote	u promoot / wij promoten	u hebt gepromoot
to score	u scoort / wij scoren	u hebt gescoord

Top

Checklist

Onvoltooid tegenwoordige tijd
Stam+t, nooit een ‘d’ toevoegen! De werkwoordsvorm kan alleen op ‘d’ eindigen wanneer de stam op een ‘d’ eindigt. Bij twijfel het werkwoord vervangen door ‘werken’.
Voltooide tijd
Er is een hulpwerkwoord zoals hebben of worden aanwezig in de zin. Komt de laatste letter van de stam voor in ’t ex-kofschip: dan een ‘t’ achtervoegen. Denk aan de ‘v’ en de ‘z’ in de stam.
Onvoltooid verleden tijd
Weer ’t ex-kofschip. Let op de enkelvoudige of meervoudige vorm en de dubbele ‘t’ of ‘d’ als de stam al eindigt met een ‘t’ of ‘d’.
Bevelen
Bij meervoudsvormen en als ‘u’ het onderwerp is: stam+t. In alle andere gevallen schrijf je alleen de stam. Is het enkelvoudige ‘u’ een wederkerend voornaamwoord dan schrijf je ook alleen de stam.
Gij & Ge
In de tegenwoordige tijd: stam+t. In de verleden tijd: een extra ‘t’ toevoegen en als je in de meervoudsvorm een lange ‘a’ hoort, dan schrijf je ook een dubbele ‘a’, behalve als na de ‘a’ een ‘d’ of ‘t’ volgt.
Engelse werkwoorden
Op dezelfde manier vervoegen als Nederlandse werkwoorden. Uitzonderingen:
- Stam eindigt op een ‘e’ die niet uitgesproken wordt, dan hangt de keuze van een ‘d’ of ‘t’ af van de voorgaande letter.
- Woord eindigt op een dubbele medeklinker, dan mag je het woord vernederlandsen en een enkele medeklinker schrijven, maar alleen als dat geen gevolgen heeft voor de uitspraak.
- De laatste uitgesproken lettergreep heeft een lange ‘o’ of een verwante klank, dan mag je het woord vernederlandsen en dubbele ‘o’ schrijven.